NEWSLETTER 02/2005
ROZLICZENIE PODATKU OD TOWARÓW I USŁUG W ODNIESIENIU DO NIEŚCIĄGALNYCH WIERZYTELNOŚCI, TZW. "ULGA ZA ZŁE DŁUGI"
Niewypłacalność kontrahentów zdarza się często i stanowi czasem niezwykle dotkliwą niedogodność dla wierzyciela. W miejsce szybkiej wymiany handlowej wierzyciel musi bowiem angażować swoje zasoby osobowe i finansowe w celu odzyskania należnych kwot. Ponosi koszty, które bezpośrednio nie wiążą się z wynikiem ekonomicznym przedsiębiorstwa. Co więcej, podjęcie wysiłków w celu odzyskania wierzytelności nie często przynosi powodzenie. Postępowanie sądowe nawet w najprostszych przypadkach trwa co najmniej miesiąc. Podkreślić należy, że tak szybkie zakończenie postępowania sądowego jest możliwe o ile dochodzona należność ma charakter niesporny. Uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia sądowego nie oznacza także końca wysiłków. Dług potwierdzony orzeczeniem Sądu z różnych przyczyn może być faktycznie niewykonalny, skutkiem marnej kondycji dłużnika.
Dlatego przedsiębiorcy niezwykle starannie dobierają swoich kontrahentów, aby uniknąć ich niewypłacalności. Niemniej, nawet najbardziej staranne zbadanie stanu kontrahenta nie daje gwarancji, że stan ekonomiczny kontrahenta nie zmieni się.
Dotychczas, fakt niewypłacalności kontrahenta nie wpływał na obowiązki płynące z ustawy o podatku od towarów i usług w kształcie obowiązującym od maja 2004 roku. Dlatego wykonanie dostawy, względnie usługi w obrocie krajowym niosło za sobą obowiązek ujęcia obrotu wynikłego z tych transakcji w deklaracji za okres rozliczeniowy i odprowadzenia należnego podatku VAT.
Brak zapłaty wynagrodzenia przez kontrahenta nie miał znaczenia w kontekście obowiązków wynikających z ustawy o podatku do towarów i usług.
Z dniem 1 czerwca 2005 roku wprowadzone zostały zmiany prowadzące do polepszenia sytuacji wierzycieli, których kontrahenci zalegają z zapłatą wynagrodzenia. Udogodnienie polega na możliwości skorygowania deklaracji w zakresie podatku należnego, w przypadku wierzytelności nieściągalnych.
Brak zapłaty nie zapobiega zatem powstaniu obowiązku podatkowego w zakresie dostaw, względnie usług, których dotyczą zaległości płatnicze. Tak jak dotychczas wykonanie dostawy, względnie usługi w obrocie krajowym niesie za sobą obowiązek ujęcia obrotu wynikłego z tych transakcji w deklaracji za okres rozliczeniowy i odprowadzenia należnego podatku VAT.
Nowość regulacji polega na możliwości odzyskania zapłaconego podatku od towarów i usług, jeżeli zostanie potwierdzona nieściągalność wierzytelności, których dotyczył zapłacony podatek a odzyskanie zapłaconego podatku następuje poprzez dokonanie korekty. Dokonanie korekty uzależnione jest od różnego rodzaju warunków.
Po pierwsze:
1. dostawa towaru lub świadczenie usług, których dotyczy zaległość musi być dokonana na rzecz podatnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny (art. 15 ust 1 ustawy);
2. podatnik ten nie może pozostawać w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji (w czasie powstania obowiązku podatkowego tytułem dostawy, względnie świadczenia usług);
3. wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni;
4. zaległe wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny;
5. wierzytelności te nie zostały uregulowane w jakiejkolwiek formie ani nie zostały zbyte;
6. od daty wystawienia faktury, będącej podstawą do odpisania wierzytelności, nie upłynęło 5 lat, licząc od początku roku, w którym została wystawiona faktura;
7. pomiędzy kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne nie mogą istnieć powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Przy czym przez powiązania rodzinne, o których mowa w ust. 2, rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia, natomiast poprzez powiązania kapitałowe, rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5 % wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem. pomiędzy kontrahentami nie może istnieć także związek polegający na łączeniu funkcji zarządzającej, nadzorczej lub kontrolnej u kontrahentów.
Po drugie:
1. nieściągalne wierzytelności muszą zostać odpisane jako nieściągalne, przez co stanowić będą koszt uzyskania przychodu w rozumieniu ustaw o podatkach dochodowych.
Nieściągalność wierzytelności powinna być udokumentowana zgodnie z ustawami o podatkach dochodowych a zatem nieściągalność wierzytelności można wykazać poprzez uzyskanie postanowienia komornika o bezskuteczności egzekucji (np. na podstawie art. 824 § 1 pkt. 3 k. p. c.). Nieściągalność wierzytelności potwierdza także:
1. postanowienie sądu upadłościowego o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, albo o umorzeniu postępowania upadłościowego z powodu braku środków na pokrycie kosztów tego postępowania u dłużnika.
2. postanowienie sądu upadłościowego o zakończeniu postępowania upadłościowego w jego wariancie obejmującym likwidację majątku upadłego.
Nieściągalność wierzytelności może zostać potwierdzona, ostatecznie też protokołem sporządzonym przez wierzyciela, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.
Wreszcie po trzecie:
1. wierzyciel zawiadomił dłużnika o odpisaniu wierzytelności jako nieściągalnych a dłużnik, w ciągu 28 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.
Wszystkie te okoliczności, pod warunkiem ich łącznego wystąpienia, upoważniają wierzyciela do korekty deklaracji, w której ujęty został obrót oraz podatek związany z nieściągalną wierzytelnością.
Ponieważ możliwość dokonania korekty deklaracji następuje w okresie rozliczeniowym, następującym po miesiącu, w którym dłużnik otrzymał zawiadomienie o odpisaniu wierzytelności jako nieściągalnych, to niezwykle istotne jest skuteczne doręczenie takiego zawiadomienia. Ważne jest także ustalenie dnia doręczenia wyżej wymienionego zawiadomienia.
Warto zatem przy zawieraniu umów z kontrahentami umieścić w nich wiążące ustalenia w zakresie sposobów doręczania wzajemnej korespondencji i zadbać o prawidłowe określenie danych adresowych kontrahenta. Nadto, zawiadomienie o odpisaniu wierzytelności jako nieściągalnej powinno bezwzględnie nastąpić listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
Wierzyciel ma obowiązek zawiadomienia o korekcie swojego urzędu skarbowego. Zawiadomienie o korekcie wierzyciel wysyła także do dłużnika, a odpis tego zawiadomienia należy przesłać także do urzędu skarbowego.
Od momentu doręczenia zawiadomienia o korekcie dłużnikowi płynie 28 dniowy termin do zapłaty długu. Po jego bezskutecznym upływie dłużnik obowiązany jest do skorygowania deklaracji, w której odliczył podatek naliczony przy dostawie, za którą nie zapłacił.
Gdyby okazało się, że dłużnik po dokonaniu korekty zapłacił całość długu, względnie jego część, to po stronie wierzyciela odpowiednio zwiększy się kwota podatku należnego za okres, w którym dłużnik spłacił dług. Natomiast po stronie dłużnika zwiększy się kwota podatku naliczonego, podlegającego odliczeniu w deklaracji za ten okres.
Podsumowując zatem podkreślić należy, że żmudne czasem starania podjęte w celu wyegzekwowania długów mogą prowadzić do odzyskania zapłaconego podatku od towarów i usług wynikłego z nieopłaconej transakcji. Ta droga obrana w celu odzyskania należnych długów zyskała zatem na atrakcyjności.
Dlatego przed decyzją w sprawie sposobu postępowania z zaległymi wierzytelnościami warto rozważyć opłacalność podjętego rozwiązania. Ponieważ podatku nie można odzyskać, jeżeli wierzyciel zbył wierzytelność, to może się okazać, że oferty nabywców nieściągalnych wierzytelności (faktorów), w kontekście zmienionych przepisów, okażą się mniej atrakcyjne od drogi egzekucji.
Na podstawie art. 8 ustawy nowelizującej ustawę o podatku od towarów i usług, opisane wyżej regulacje znajdują zastosowanie do wierzytelności (nieściągalnych) powstałych po 1 czerwca 2005 roku.
Opisywane zmiany wprowadza w ustawie o podatku od towarów i usług ustawa z dnia 21 kwietnia 2005 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw Dz. U. z 2005 roku nr 95 poz. 756.
Mateusz Hołysz
Newsletter jest dostarczany bezpłatnie Klientom kancelarii Mikulski & Wspólnicy. Treść biuletynu opracowana jest przez prawników kancelarii i nie jest formą doradztwa prawnego.