Newsletter 48/2016

Komentarze

CZY W POLSCE ISTNIEJE PRAWO GRUP SPÓŁEK?

Projekt regulacji prawa grup spółek

Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego działająca przy Ministrze Sprawiedliwości już w 2009 r. przygotowała projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych i ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, zawierający nową regulację prawa grup spółek, jednak pomimo uzgodnienia finalnego projektu ustawy w wersji z dnia 22.03.2010 r. nie został on uchwalony, co więcej prace nad nim zostały wstrzymane[1]. Projekt ten zawierał definicję grupy spółek w projektowanym art. 4 § 1 pkt 5¹ k.s.h., tj.: spółki dominującej i spółki lub spółek od niej zależnych, pozostających w faktycznym bądź umownym trwałym  powiązaniu organizacyjnym oraz mających wspólny interes gospodarczy (interes grupy spółek).

Minimalna regulacja prawa grup spółek

Aktualne przepisy kodeksu spółek handlowych[2] nie zawierają kompleksowej regulacji prawa grup spółek (prawa holdingowego). Doktryna prawa wskazuje, że obecne przepisy regulujące jedynie wybrane zagadnienia prawa grup spółek mają charakter szczątkowy, w przeciwieństwie do ustawodawstwa niemieckiego, w którym przedmiotowa regulacja ma charakter kompleksowy[3]. Minimalna regulacja prawa grup spółek składa się z norm prawnych: definiujących pojęcie spółki dominującej i spółki zależnej (art. 4 § 1 pkt 4 k.s.h., z której to definicji są następnie wywodzone definicje stosunku dominacji i zależności), określających obowiązki informacyjne spółek związane z powstaniem stosunku dominacji i zależności a także kształtujące związane z tymi stosunkami uprawnienia osób trzecich (art. 5 § 2 i art. 6 k.s.h.), nakładających na spółki obowiązki rejestrowe związane z zawarciem umowy holdingowej (umowy, której przedmiotem jest zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę – art. 7 k.s.h.) oraz nakładających na spółki zależne dalsze obostrzenia związane z powstaniem stosunku dominacji, polegające na obowiązku przestrzegania odpowiednich norm wiążących spółkę dominującą (art. 15 § 2, art. 200 § 1, art. 214 § 3, art. 362 § 4,  art. 365 § 2, art. 366 § 1 i § 4, art. 387 § 3, art. 394 § 1 i § 2, art. 428 § 2 pkt 1 i art. 448 § 2 pkt 2 k.s.h.).

Pojęcie grupy spółek

Grupa spółek jest formą organizacyjno–prawną koncentracji kapitału, która powstaje w wyniku połączenia niezależnych dotąd od siebie podmiotów na podstawie powiązań kapitałowych[4]. Ponieważ kodeks spółek handlowych nie zawiera definicji pojęcia grupy spółek, jak również pojęcia holdingu, koncernu czy zgrupowania spółek, próbę definicji tych pojęć podejmuje doktryna prawa. Przykładowo wskazuje się na interdyscyplinarność pojęcia holdingu, które może być interpretowane m.in. z perspektywy nauki ekonomii lub nauki prawa[5].

We wszystkich, zaproponowanych w doktrynie prawa, definicjach grupy spółek wskazuje się, że stanowi ona nowy organizm gospodarczy, stworzony przez co najmniej dwie spółki kapitałowe, powiązane ze sobą stosunkiem dominacji i zależności, przy podkreśleniu braku odrębnej osobowości prawnej grupy spółek. Decydujące znaczenie w grupie przypisuje się spółce dominującej, ustalającej strategię gospodarczą całej grupy oraz determinującej sposób jej działania na rynku. Tym samym grupą spółek jest organizacja, której cel gospodarczy całej grupy jak i jej poszczególnych członków jest określany przez spółkę dominującą[6].

Interes grupy spółek

Grupa spółek powstaje w przypadku nawiązania pomiędzy spółkami trwałych więzi organizacyjnych, w wyniku czego powstaje nowa kategoria interesu tj. odrębny interes grupy spółek. Utworzenie grupy spółek jest zasadne dopiero wtedy, gdy na skutek powstania więzi kapitałowych pomiędzy spółkami możliwe jest powstanie organizacji posiadającej wspólny interes gospodarczy. Interes grupy spółek jest o tyle istotny, że pozwala na uzasadnienie ewentualnych niekorzystnych działań członka zarządu spółki zależnej polegających np. na przekazywaniu spółce dominującej informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa w imię osiągnięcia korzyści przez grupę spółek. Interes ten będzie w przeważającym stopniu determinowany przez spółkę dominującą, jednak powinien być kształtowany z uwzględnieniem słusznych interesów spółek zależnych i interesariuszy wszystkich spółek z danej grupy[7]

dr Marek Zięba